موانع استجابت دعا
اللهم اغفرلى الذنوب التى تجس الدّعاء.
موانع تا نگردانى ز خود دور درون خانة دل نایدت نور
بعضی می‌گویند ما دعا می‌کنیم پس چرا مستجاب نمی‌شود؛ این اشخاص باید علت را در خودشان بیابند و موانع را بر سر راه استجابت دعا بردارند و اینک به بررسى خلاصة موانع استجابت دعا می‌پردازیم.
1. ظلم: تا مادامى که شخص گنهکار توبه واقعى نکند و از عمل زشت خویش نادم و پشیمان نباشد دعایش محجوب می‌ماند. امام صادق علیه السّلام می‌فرماید:
«بیت الغناء لا تؤمن العجیعة و لا تجاب فیه الدّعوة و لا یدخلُهُ الملک»؛
خانه‌ای که کانون غنا باشد، ایمنى از فجایع و حوادث تلخ ندارد، دعا در آن مستجاب نمی‌شود، فرشتگان در آن داخل نمی‌شوند.
2. ظلم و حق الناس: مهمترین راه استجابت دعا برطرف کردن ذمّة خود از حقوق مردم است زیرا اگر حقى از حقوق مالى یا آبرویی مردم به گردن ما باشد هر چه هم دعا با سوز و گداز باشد مورد اجابت واقع نمی‌شود. خداوند تبارک و تعالى به حضرت عیسى بن مریم علیه السّلام وحى فرستاد که به بنى اسرائیل بگو:
«انی غیر مستجیبٌ لاحدٍ منکم دعوةً و لاحدٍ من خلقى قبله مظلمةٌ»؛ به تحقیق دعاى احدى از شما را مستجاب نمی‌کنم در آن هنگام که مظلمه و حقى از بندگانم را بر گردن داشته باشید.
3. با حکمت الهى منافات داشته باشد: خیلى چیزهاست که مورد‌ علاقة انسان است و فکر می‌کند که اگر دعا کند به آن می‌رسد در حالی که حکمت بالغة الهى خلاف آن را مصلحت می‌داند و چه بسا ما خیال می‌کنیم مصلحت ما در آن است و لذا گاهى زبان به شکوه و اعتراض باز می‌کنیم!
«وَ عَسى أَنْ تَکْرَهُوا شَیئاً وَ هُوَ خَیرٌ لَکُمْ وَ عَسى أَنْ تُحِبُّوا شَیئاً وَ هُوَ شَرٌّ لَکُمْ وَ اللَّهُ یعْلَمُ وَ أَنْتُمْ لا تَعْلَمُونَ»؛
شاید چیزى را که مکروه دارید که براى شما خوب است و شاید چیزى را دوست دارید که براى شما بد است خدا می‌داند و شما نمی‌دانید.
4. چیز غیر ممکن خواستن: امیر المؤمنین علیه السّلام می‌فرماید: «یا صاحب الدعا لا تسأل ما لا یکون و لا یحلّ»؛
ای کسى که دعا می‌کنى هیچ گاه چیز غیر ممکن و چیزی که حلال نیست از خداوند تبارک و تعالى طلب مکن.
دعا براى نسلى پاک
هر مرد و زنى که با هم زندگى مشترک تشکیل می‌دهند به طور طبیعی خواهان نسلى صالح و سالم هستند و این نیاز به دعا و مطالبه از جانب فضل پروردگار دارد.
قرآن و اهل بیت علیهم السّلام در این زمینه به آموزش داده‌اند که از براى نسلى پاک باید دعا کرد و خاضعانه و عاجزانه از درگاه احدیت تقاضاى اولاد صالح را نمود.
«هُنالِکَ دَعا زَکَرِیا رَبَّهُ قالَ رَبِّ هَبْ لِى مِنْ لَدُنْکَ ذُرِّیةً طَیبَةً إِنَّکَ سَمِیعُ الدُّعاءِ»؛
در این هنگام زکریا پروردگار خویش را بخواند، گفت: پروردگارا مرا از جانب خویش فرزندى پاکیزه بخش که تو شنواى دعائی.
دعا براى پدر و مادر
پدر و مادر چه در قید حیات باشند و یا از دنیا رفته باشند از فرزندان خود توقع توجه و عنایت به خود دارند. به خصوص وقتى در عالم برزخ قرار می‌گیرند و دستشان از دنیا کوتاه می‌گردد، نیازمند به دعا و خیرات فرزندان هستند. بلى دو رکعت نمازى که اولاد برای پدر و مادر می‌خواند و یا چند آیه‌اى که تلاوت می‌کند در آن عالم روحشان شاد و متعالى می‌شود.
«رَبَّنَا اغْفِرْ لِى وَ لِوالِدَى وَ لِلْمُؤْمِنِینَ یوْمَ یقُومُ الْحِسابُ»؛
پروردگارا روزى که حساب بپا می‌شود من و پدر و مادرم را با همة مؤمنان بیامرز.
پس به بیان قرآن بعد از طلب مغفرت براى خویش باید برای پدر و مادر دعا کرد و چه بسا فرزندانى که به خاطر فراموش کردن پدر و مادر حتی بعد از فوت آنها گرفتار نفرین شان در عالم برزخ شده‌اند.
دعا براى سلامت نفس
گر چه اصلاح نفس و پاکیزه کردن جان صرفاً با دعا و نیایش انجام نمی‌گیرد، ولى نقش دعا و طلب توفیق از جانب پروردگار نقش اوّل را دارد و تا امدادهاى غیبى نباشد کسى موفق به تزکیه نفس نخواهد شد.
خداوند تبارک و تعالى وقتى داستان حضرت یوسف علیه السّلام را نقل می‌کند می‌فرماید:
« لَوْ لا أَنْ رَأى بُرْهانَ رَبِّهِ کَذلِکَ لِنَصْرِفَ عَنْهُ السُّوءَ وَ الْفَحْشاءَ إِنَّهُ مِنْ عِبادِنَا الُْمخْلَصِینَ»؛
یوسف اگر برهان پروردگار خویش را ندیده بود رو بدو (زلیخا) کرده بود، چنین شد تا گناه و بدکارى از او دور کنیم که وى از بندگان خالص ما بود. آرى باید از پروردگار تمنّا کرد تا دل وجان ما را از لغزشها حفظ کند.

طلب توفیق در برپایى عبادات
«الَّذِینَ یذْکُرُونَ اللَّهَ قِیاماً وَ قُعُوداً وَ عَلى جُنُوبِهِمْ وَ یتَفَکَّرُونَ فِى خَلْقِ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ رَبَّنا ما خَلَقْتَ هذا باطِلاً سُبْحانَکَ فَقِنا عَذابَ النَّارِ»؛
کسانی که خدا را ایستاده و نشسته و به پهلو خوابیده یاد کنند و در خلقت آسمانها و زمین بیندیشند و گویند: پروردگارا اینها را بیهوده نیافریده‌ای. پاکى پس ما را از عذاب جهنم نگهدار.
به عبارت دیگر دعا سیم رابطه بین عمل و خداوند است و تا این اتصال برقرار نگردد عمل بالا نمی‌رود.
پیامبر عظیم الشأن صلّى الله علیه و آله می‌فرمود: «عمل البرّ کلّه نصف العبادة و لدّعاء نصف» یعنى مجموعة کار پسندیده نیمى از عبادت محسوب می‌شود و نیم دیگر را دعا تشکیل می‌دهد.به احتمال زیاد منظور آن حضرت از بیان این مطلب آن است که عبادت از هر نوعش که باشد باید همراه با دعا و طلب توفیق از درگاه خداوند باشد که در غیر این صورت آن عمل و عبادت ناقص و کارساز نخواهد بود.