صفات خدا

1-    صفات ثبوتی و سلبی

  صفات ثبوتی بیان­گر بُعدی از ابعاد کمالی خدا بوده و از ثبوت واقعیتی در ذات الهی حکایت می‌کنند مانند: علم، قدرت، حیات و...، این صفات، با واقعیت ثبوتی و کمالی خود مایه کمال و زیبایی موصوف شده و هر نوع نقص و کاستی را از موصوف طرد می‌کنند به این لحاظ، آنها را صفات جمالیّه نیز نامیده­اند.

 صفات سلبی بیان­گر سلب نوعی نقص و مفهوم عدمی از ذات خداوند می‌باشند. مثل عدم جهل و عدم محدودیت و... از آن­جا که نقص و کاستی، خود، سلب و عدم کمال است، حقیقت صفت سلبی عبارت از «سلب کمال» خواهد بود و چون «نفی نفی» «اثبات» است. صفات سلبی نیز کمال ذات خداوند پرده برمی‌دارند مثلاً جهل به معنای سلب علم است و سلب سلب علم، مساوی با اثبات علم است.

 2- صفات ذاتی و فعلی

 صفت ذاتی با لحاظ نمودن یکی از کمالات خداوند، از ذات الهی انتزاع می‌گردد. و بر آن حمل می‌شود چنان­چه ذهن با توجه به اینکه خداوند بر انجام هر کار ممکنی تواناست، مفهوم «قدرت» را انتزاع می‌کند و آن را به ذات واجب تعالی حمل می­نماید. هم­چنین هر صفت فعل، از رابطه خاص بین ذات الهی و موجود دیگر گرفته می‌شود. مانند صفت خالقیّت که از وابستگی وجودی مخلوقات به ذات الهی انتزاع می‌شود.

 3- صفات نفسی و اضافی

صفات نفسی اوصافی هستند که مفاهیم آنها حاکی از نسبت امر به دیگری نیست. امّا صفت اضافی، به لحاظ مفهومی، مشتمل بر نوعی اضافه به غیر است. برای مثال حیات، صفتی نفسی است، در مفاهیم قدرت و اراده اضافه به «مقدور» و «مراد» نهفته است. 

 4- صفات خبری

 صفاتی هستند که در قرآن و حدیث به خداوند نسبت داده شده‌اند ولی عقل هرگز به معنای حقیقی آنها راه ندارد مانند صورت، دست و چشم داشتند خداوند.

منابع:

1) سعیدی مهر، محّمد؛ آموزش کلام اسلامی، قم، کتاب طه، چاپ سوم، 1383، ج 1، صص 191 – 194.

2) طاهری، حبیب‌الله؛ درس‌هایی از علم کلام، قم، جامعه ‌مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ اوّل، 1381، ج 2. صص 130 – 131.

3) محمد رضایی، محمّد؛ الهیات فلسفی، قم، بوستان کتاب، چاپ اول، 1383، صص 149- 152.